Treść strony - Psycholog
Zabawy wspierające rozwój emocjonalno - społeczny
Nić miłości
Dajemy dziecku do ręki wełnę, lub kawałek wstążki. Dziecko trzymając w ręku część wstążki, podaj drugi koniec np. mamie mówiąc np.
Kocham cię za to, że… zawsze jesteś uśmiechnięta. Rodzic może kawałek wstążki przekazać dziecku wypowiadając ten sam początek zdania Kocham cię za to, że... lub inne zdanie np. Lubię gdy….., Najbardziej kocham w tobie… Im więcej osób tym lepiej :).
Zapamiętaj emocje
Cel zabawy:
- rozpoznawanie uczuć
- koncentrowanie uwagi
- stosowanie się do poleceń ( polecenia wymagają umiejętności słuchania, pamięci roboczej, organizacji i planowania motorycznego. Ta umiejętność jest niezbędna m.in w szkole i w interakcjach z rówieśnikami i rodziną)
Opis zabawy:
Zapamiętaj emocje to zabawa, która ma na celu nauczyć dzieci rozpoznawania i identyfikowania różnych sposobów wyrażania emocji.
Przebieg zabawy krok po kroku:
Potrzebne będą nam karty z emocjami (złość, smutek, radość, strach) mogą być wykonane przez rodzica. Rozkładamy karty na stole lub podłodze obrazkami w dół. Mówimy dziecku, żeby wymieniło emocje, które zna.
Zadaniem Państwa i dzieci jest znalezienie par – przebieg zabawy taki sam jak w memorach. Podczas zdobycia pary można odnieść daną emocję do swojej osoby, czyli opowiedzieć kiedy my jesteśmy smutni, źli, itd.
Skrzynia mocy i sejf na zmartwienia
Potrzebne nam będą pudełka ( mogą być np. po butach).
Razem z dziećmi ozdabiamy dwa pudełka, które będą spełniały funkcję skrzyni mocy i sejfu na zmartwienia.
Sejf ma pomóc dzieciom w przykrych sytuacjach. Kiedy dziecko poczuje się źle; będzie smutne, wystraszone czy złe, może narysować to co spowodowało daną emocje i wrzucić to do sejfu. Dziecko powinno przystąpić do rysowania, gdy już wyciszy negatywne emocje.
Rodzic mówi dziecku: Kiedy wrzucisz rysunek do sejfu, będzie tam zamknięty i bezpieczny. Teraz nie musisz już się martwić. Odetchnij
i baw się dalej. Za każdy rysunek dajemy dziecku pisemną pochwałę, możemy narysować serduszko, uśmiechnięte słoneczko itp. Pochwały te będą wrzucane do skrzyni mocy.
Raz w tygodniu można otworzyć sejf, zobaczyć, co jest w środku
i omówić z dzieckiem rysunki, a także wymyślić z sposoby na uniknięcie takiej sytuacji w przyszłości.
Należy pamiętać, aby omawianie nie zmieniło się w ocenę dziecka. Kładziemy nacisk na pozytywne aspekty zachowania.
W skrzyni mocy nasze pozytywne zachowania nabierają siły. Tam rodzic może wrzucać zapisane pochwały, a także rysunki dziecka, które pokazują sytuacje w których dzieci były z siebie dumne. Jeśli dziecko nie potrafi narysować danej sytuacji, to oczywiście pomagamy mu.
Po kilu dniach, jak nazbiera się troszkę rysunków, otwieramy razem
z dzieckiem skrzynię mocy i odczytujemy notatki, oglądamy rysunki. Chwalimy dziecko za to, że stara się kontrolować swoje nieprzyjemne emocje i za umiejętność wyrażenia tych pozytywnych. Doceniamy najmniejsze gesty. Taka uwaga wpływa niezwykle motywująco na dzieci.
A.Łucjanek, Emocje, Wyd. Forum Media Polska
BAJKI TERAPEUTYCZNE
Spis treści:
Bajka o odważnej pszczole . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Razem raźniej i przyjaźniej . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Leśne przedszkole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Mateuszek boi się ciemności . . . . . . . . . . . . . . . 25
Starszy brat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Nie chcę mieć rodzeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Złota czapeczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Tusia Pachniusia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Gdy myszka została aktorką… . . . . . . . . . . . . . . 51
Mój przyjaciel Krecik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Zuzia i Medor jadą na wycieczkę . . . . . . . . . . . . 65
Zygzak idzie do przedszkola . . . . . . . . . . . . . . . 71
SPOSÓB NA ZŁOŚĆ
Księżyce i słońca twojej złości
Potrzebne materiały:
- dwie czyste kartki
- kolorowe kredki
Cel:
- nazwanie źródła przeżywanego wewnętrznie konfliktu
- regulacja emocji
Na środku kartki narysuj wielki księżyc. Jeśli nie potrafisz narysować rogalika, możesz narysować duży okrąg. Księżyc przedstawia ciebie, gdy się złościsz i jesteś niezadowolony.
Pokoloruj swój księżyc, a wewnątrz niego wpisz, narysuj lub wypowiedz na głos co cię zdenerwowało, co sprawiło, że się zezłościłeś.
Weź drugą kartkę i narysuj piękne słońce. W środku napisz, narysuj lub powiedz co sprawia, że się uśmiechasz, co lubisz robić, jak lubisz spędzać czas z najbliższymi. Spokojnie pokoloruj słońce. Księżyc i słońce to wspierający się nawzajem przyjaciele.
G. Diederichs, Jak radzić sobie ze złością i kaprysami
Złość do kosza
Potrzebne materiały:
- mały kosz na śmieci lub pojemnik,
- kartka, przybory do pisania
Złość do kosza to zabawa polegająca na wymyślaniu przez dzieci sytuacji, które wywołują u nich złość.
Opis zabawy
Rodzic prosi dziecko, żeby przeprowadzili razem burzę mózgów i dzięki niej stworzyli listę rzeczy, bądź sytuacji, które wywołują złość u dziecka. Można, a nawet trzeba pomóc dziecku w przypominaniu sobie takich sytuacji. Dziecko może narysować daną sytuację na kartce. Jeżeli nie wie jak narysować, to rodzic może zapisać ją. Gdy już wykonaliśmy powyższe polecenia, zachęcamy dziecko do „wyrzucenia” swoich różnych rodzajów złości przez wrzucenie kartki papieru do kosza.
Realizacja zabawy krok po kroku
Rodzic siada z dzieckiem bądź dziećmi na dywanie i informuje je, że zagrają w grę pod tytułem Złość do kosza, której celem jest zrozumienie z jakich powodów dziecko się złości, czego nie lubi robić, a także w jaki sposób może sobie poradzić z nieprzyjemnym uczuciem. Rodzic mówi swoim pociechom, że będą mogły wyrzucać swoje złości do kosza, aby się ich pozbyć, po tym jak znajdą dobry sposób na radzenie sobie ze złością. (takimi sposobami może być np. pompowanie balona, szybkie rysowanie kredkami po kartce, liczenie do 10, spokojne oddychanie itp.) Podsuwamy dzieciom takie rozwiązania.
Na koniec zabawy rodzic chwali dziecko za identyfikację rzeczy, które wywołują u niego złość i za znalezienie skutecznych strategii radzenia sobie ze złością.
Rodzic może zapytać dziecko o to jak się czuło kiedy mówiło o swoich trudnych emocjach i jak się czuło kiedy wyrzucało swoją złość do kosza.
Ćwiczenia relaksacyjne
Opowieść o żółwiu – jest to historia małego żółwia, który na wszystko się złościł i łatwo tracił kontrolę nad sobą.
Pewnego dnia żółw czuł się samotny i odizolowany. Tego dnia spotkał mądrego żółwia, który pokazał mu sztuczkę, dzięki której można się kontrolować, gdy odczuwa się złość. Powiedział żółwiowi, aby wszedł do skorupy i liczył, aż się uspokoi, żeby zatrzymał myśli i się zrelaksował.
Ta opowieść jest kierowana do dzieci w wieku od 3 do 7 lat. Aby nauczyć dzieci tej umiejętności, możemy każdemu dać naklejkę lub mały kawałek papieru z wizerunkiem żółwia, za każdym razem, gdy wykona to ćwiczenie podczas stresującej sytuacji.
A. Schneider, Techniki Relaksacji.
Piłka antystresowa
Cel:
- pomaga w regulacji napięcia mięśniowego i nerwowego
- przyjemne wrażenia dotykowe
- pomaga wyciszyć się
Pomocne materiały:
Materiał na piłeczkę np. maleńka poszewka, kieszeń wypruta ze starych spodni, może być to również balon.
Wypełniamy poszewkę np. małymi kuleczkami, kaszą, wszelkimi rzeczami, jakie uznamy, że się nadają. Rodzic zaszywa naszą piłeczkę lub za pomocą żelazka zakleja otwór taśmą. Balon możemy wypełnić kuleczkami, które rosną po wpływem wody, lub mąką.
Piłeczki używamy, kiedy mamy złe samopoczucie, ale nie tylko. Możemy jej używać kiedy mam dobry nastrój. Ściskamy piłkę, wdychając powietrze nosem. Przekładamy piłeczkę do drugiej rączki i oddychamy tak samo. Możemy zrobić dwie piłki, żeby używać ich jednocześnie. Miłej zabawy!
ZABAWY WSPIERAJĄCE PRACĘ EMOCJI
LENIWIEC
Wybierzcie daną cześć ciała, która będzie „leniwcem”. Najlepiej jak będzie to noga, albo ręka. Kiedy bierzemy powolny wdech, to noga lub ręka w zależności co wybraliśmy powoli i leniwie unosi się góry. Gdy wydychamy powietrze, nasza wybrana część ciała powoli i leniwie opada na dół. Przypomnijmy dzieciom, że mają do czynienia
z prawdziwym leniwcem więc muszą się starać i być w tej zabawie wyjątkowo powolne i leniwe.
SMOK
Wyobrażamy sobie, że jesteśmy smokami, które uczą się zionąć ogniem. Bierzemy wdech licząc do dwóch, a następnie powoli wypuszczamy powietrze ustami. Aby sprawdzić moc naszego oddechu, możemy dmuchać kolorowe piórka albo kawałki bibuły. Dziecko może również wybrać taki kolor bibuły jaki odpowiada jego nastrojowi w danym momencie.
GORĄCA CZEKOLADA
Rodzic siada naprzeciwko dziecka i mówi, żeby dziecko złączyło swoje dłonie w taki sposób, by swoim kształtem przypominały one małą miseczkę. Następnie mówimy do dziecka: Wyobraź sobie, że ta miseczka jest kubeczkiem wypełnionym pyszną gorącą czekoladą. Liczymy do dwóch, bierzemy wdech i wciągamy zapach pysznej czekolady. Liczymy do czterech, wypuszczamy powietrze ustami i dmuchamy, aby napój szybciej ostygł. Ćwiczenie powtarzamy 3 razy.
NEOFOBIA ŻYWIENIOWA
Neofobia żywieniowa to lęk lub niechęć do próbowania nowej potrawy, nieznanej żywności lub żywności, która jest podana w inny sposób niż dotychczas.
Występowanie neofobii żywieniowej obserwuje się w okresie wczesnego dzieciństwa z największym nasileniem między 2 a 6 r. ż.
Dzieci te spożywają zazwyczaj tylko kilka produktów jak np. suchy chleb, makaron, płatki bez mleka, frytki czy jogurt konkretnej firmy. Słaba akceptowalność żywności wpływa na małą różnorodność diety, ryzyko niedoborów żywieniowych, co może prowadzić do zahamowania wzrostu i rozwoju dziecka.
Przyczyna występowania neofobii nie jest jednoznaczna. Na powstanie tego zaburzenia wpływają czynniki genetyczne, biologiczne jak np. preferencje żywieniowe kobiety w trakcie ciąży, regulacja ośrodków głodu i sytości u dziecka, także osobowość. Przyczyną mogą być również przebyte choroby w niemowlęctwie jak, biegunki, zaparcia, alergie pokarmowe. Duży odsetek dzieci ze spektrum autyzmu ma wybiórczość pokarmową. Wpływ może mieć także sposób karmienia lub stosowanie jedzenia jako kary lub nagrody.
Jak pomóc dziecku z neofobią żywieniową?
Najważniejsze to nie stosowanie nacisku, nie usilne namawianie na spróbowania danego produktu. Należy dziecku eksponować dany produkt, nawet wiele razy, żeby mogło się z nim oswoić. Można proponować dziecku próbowanie nowych produktów w spokojnej atmosferze, dawanie dobrego przykładu przez opiekuna, czy unikanie nagradzania niezdrową żywnością jak np. słodyczami. Można udać się do psychologa specjalizującego się w zaburzeniach odżywiania czy psychodietetyka.
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Część III
Zaburzenia selektywności przywiązania w dzieciństwie
Dzieci charakteryzujące się tym zaburzeniem poszukują pocieszenia
w trudnych sytuacjach, nie zwracając uwagi do kogo się zbliżają, nie ma to dla nich większego znaczenia. W niemowlęctwie dominują zachowania tzw. „przylepne”, a w okresie wczesnodziecięcym i przedszkolnym charakteryzują się poszukiwaniem uwagi i przyjacielskim zachowaniem wobec wszystkich osób
z otoczenia.
Zaburzenie powstaje w wyniku współwystępowania wczesnego braku wybiórczych więzi, utrzymywaniu się słabych interakcji społecznych, połączonych z brakiem ich specyficzności w nawiązaniu do sytuacji. Zazwyczaj powstaje u dzieci wychowywanych od niemowlęctwa w domu dziecka i innych instytucjach przy wielokrotnych zmianach opiekunów. W późniejszym dzieciństwie skutkuje to trudnością w nawiązywaniu bliskich relacji
z rówieśnikami. Czasami dołączają się zaburzenia zachowania i emocji.
Najważniejszą zasadą leczenia jest zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa i wieloletniej pomocy terapeutycznej, która będzie miała za zadanie umożliwić dziecku rozwiązania problemów związanych z przeszłością.
I.Namysłowska, Psychiatria dzieci i młodzieży, Warszawa, PZWL, 2016
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
CZĘŚĆ II
Reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie ( RAD)
Zaburzenie to występuje u niemowląt i małych dzieci, polega ono na poważnie zaburzonym i nieodpowiednim wzorcu tworzenia relacji z innymi ludźmi. RAD można zaobserwować przed ukończeniem 5 roku życia.
Przyczyną tego zaburzenia jest niewłaściwa opieka nad dzieckiem, która polega na psychicznym i fizycznym zaniedbywaniu dziecka.
Pomimo iż dziecko doświadcza przemocy, braku zainteresowania ze strony opiekunów czy jest zaniedbywane to i tak poszukuje relacji z rodzicem. Dąży do stworzenia z nim więzi, kiedy istnieje przestrzeń na wejście w jakąkolwiek relacje, wchodzi w nią. Silna potrzeba utworzenia więzi jest tak ogromna, że dziecko nawet po traumatycznych przeżyciach nadal jej poszukuje. Dziecko nie zdaje sobie sprawy, że tak nie powinno być, nie miało nigdy innych, pozytywnych doświadczeń i cały czas poszukuje sposobów by przetrwać i przystosować się. Często tego typu zaburzenia można zaobserwować u dzieci z domów dziecka, które nie zaznały szczęścia u boku swoich biologicznych rodziców.
Dzieci wykazują sprzeczne lub ambiwalentne reakcje społeczne, które można zaobserwować w trakcie rozstań lub powitań. Zaburzenia emocjonalne przejawiają się wyraźnym poczuciem nieszczęścia, brakiem reakcji emocjonalnych, reakcjami wycofania się jak np. zwijanie się w kłębek, lub reakcjami agresywnymi. Czasami występuje lękliwość i nadmierna czujność, która może przejawiać się nieustanną obserwacją otoczenia.
W późniejszym wieku dzieci te stosują przemoc, by przetrwać w walce o zasoby, które według nich są zagrożone. W wyniku traumatycznych przeżyć
w pierwszych latach życia dziecko wyucza się nieprawidłowych zachowań, które w tamtej chwili były jedynymi dostępnymi zachowaniami.
RAD można stwierdzić w momencie gdy NIE występują inne zaburzenia rozwoju jak np. całościowe zaburzenie rozwoju, niepełnosprawność intelektualna, nadruchliwość psychoruchowa czy organiczne uszkodzenia mózgu.
Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
Wyodrębnia się 3 podstawowe kategorie zaburzeń:
- Mutyzm wybiórczy
- Reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie
- Zaburzenia selektywności przywiązania w dzieciństwie
Dzisiaj przybliżę Państwu specyfikę zaburzenia mutyzmu wybiórczego.
CZĘŚĆ I
Mutyzm wybiórczy nazywany również selektywnym to zaburzenie, które rozwija się we wczesnym dzieciństwie i polega na tym, że dziecko nie odzywa się w konkretnych sytuacjach, a swobodnie rozmawia w określonych okolicznościach. Zazwyczaj dzieci te komunikują się bez zarzutu w swoim najbliższym środowisku rodzinnym, natomiast wobec nauczycieli
i rówieśników nie wykorzystują swoich zdolności do komunikowania się. Oczywiście nie jest to regułą i dziecko może mieć kolegę lub koleżankę, ale do pozostałych osób w grupie lub klasie może się nie odzywać. Kolejnym warunkiem do diagnozy mutyzmu jest prawidłowe rozumienie mowy, a także wykluczenie zaburzeń słuchu i zaburzeń neurologicznych.
Badania pokazują, że powyższe zaburzenie częściej występuje
u dziewczynek niż chłopców. Najczęściej można zaobserwować mutyzm
w wieku 3-6 lat. Czas trwania mutyzmu wybiórczego może wynosić od kilku miesięcy do 2 lat, niekiedy trwa dłużej, a utrzymujący się do 10 roku życia jest złym prognostykiem.
Etiologia
Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem o wieloczynnikowej etiologii. Zalicza się do niego takie czynniki jak:
- biologiczne ( organiczne uszkodzenie mózgu, zazwyczaj okołoporodowe, dysharmonijny rozwój psychoruchowy, zaburzenia rozwoju mowy)
- środowiskowe
- indywidualne
Dzieci te charakteryzują się wysokim poziomem lęku społecznego, nieśmiałością, wycofywaniem się, kontrolowaniem i manipulowaniem otoczeniem, stawianiem uporu i czasami zachowaniami agresywnymi.
Mutyzm jest zaburzeniem przejściowym, a nie przewlekłym i w wielu przypadkach dochodzi do ustąpienia objawów. Sytuacja staje się bardziej skomplikowana gdy objawy utrzymują się 6-12 miesięcy ponieważ u połowy tych dzieci nawet po upływie kilku lat nie udaje się uzyskać poprawy.
Umiejętności dziecka w sferze emocjonalno – społecznej
Dziecko 3 letnie
- sygnalizuje potrzeby fizjologiczne;
- samodzielnie je;
-potrafi założyć niektóre części garderoby jak np. buty czy luźne spodnie;
- potrafi samo zorganizować sobie zabawę, na krótką chwilę;
- zaczyna dzielić się zabawkami;
- zaczyna rozumieć zasady społeczne, pozwalające mu funkcjonować w grupie;
- zaczyna przeżywać do tej pory raczej nieznane emocje jak poczucie wstydu, zakłopotanie, poczucie winy.
Dziecko 4 letnie
- potrafi się rozebrać i założyć niektóre części garderoby;
- posługuje się łyżką i widelcem;
- staje się bardziej ruchliwe;
- pojawia się zdolność do reakcji odroczonych – dziecko zaczyna kontrolować wybuchy złości i żalu.
- potrafi zaczekać na swoją kolej;
- zaczyna rozumieć i przestrzegać zasad obowiązujących w grupie;
- prosi o pozwolenie, gdy chce bawić się zabawką kolegi;
- zaczyna uczestniczyć w zabawach tematycznych;
- dysponuje coraz większym zasobem słów do nazywania swoich uczuć.
Dziecko 5-6 letnie
- ubiera się samodzielnie, zapina guziki;
- wzrasta znaczenie autorytetu osób innych niż rodzice;
- lubi zabawy oparte na współzawodnictwie;
- potrafi wykonać złożone polecenie;
- potrafi słuchać gdy mówi ktoś inny;
- zabawa jest rozbudowana i zorganizowana w ciąg zdarzeń.
Jak radzić sobie z agresją u dziecka?
Przyczyny agresji:
- niezaspokojenie potrzeb;
- zbyt wysokie wymagania w stosunku do dziecka;
- niskie poczucie wartości;
- poczucie niesprawiedliwości;
- pojawienie się nowego członka rodziny;
- poczucie odrzucenia;
- zbyt mało czasu poświęconego dziecku lub całkowity brak zainteresowania dzieckiem
- przemoc w rodzinie;
- zbyt ciasne ubranka, które krępują ruchy dziecka;
- traumatyczne wydarzenia;
- zaburzenia rozwojowe.
Sposoby radzenia sobie z agresją:
- NIE wolno reagować agresją na agresje!
- uczymy dziecko nazywania swoich emocji;
- wzmacniamy pozytywne zachowania dziecka;
- uczymy szacunku do drugiego człowieka;
- pokazujemy sposoby radzenia sobie ze złością;
- spędzamy z dzieckiem więcej czasu, rozmawiamy z nim;
- stawiamy jasne granice, jesteśmy konsekwentni;
- krytykujemy tylko i wyłącznie ZACHOWANIE dziecka. Nie kierujemy komunikatów typu „ Jesteś niegrzeczny”. Mówimy „ Nie podoba mi się Twoje zachowanie ponieważ…..”;
- Jesteśmy wzorem dla naszego dziecka, dlatego nie przejawiamy zachowań agresywnych;
- jeżeli dziecko dopuści się agresji to nakierowujemy je na zachowania prospołeczne zadając pytanie „ Jak myślisz, co czuł Twój kolega gdy go biłeś/aś?”, „ Czy chciałbyś doświadczyć takiego zachowania w stosunku do siebie?” itp.
- nigdy nie ignorujemy agresywnego zachowania dziecka;
- ograniczamy czas spędzany przed tv, tabletem, czy telefonem. Sprawdzamy treści jakie ogląda nasze dziecko;
- chwalimy je za pozytywne zachowania;
- zapewniamy dziecku wysiłek fizyczny;
- dostarczamy dziecku pozytywnych doświadczeń.
Kiedy szukać pomocy psychologicznej dla dziecka?
Sygnały ostrzegawcze:
- nie angażuje się w proste gry z regułami;
- utrzymuje słaby kontakt wzrokowy;
- nie mówi, lub nie używa mowy w celu komunikacji;
- nie potrafi odgrywać ról społecznych/ nie angażuje się w zabawy tematyczne z użyciem wyobraźni;
- nie bawi się z dziećmi/ nie wchodzi w interakcję z innymi osobami;
- układa zabawki w rzędy;
- ma trudności z koncentracją uwagi;
- ma ubogą mimikę i rzadko okazuje emocje;
- ma słabą zdolność naśladowania;
- prezentuje nieadekwatne i nasilone zachowania agresywne lub lękowe;
- przejawia stereotypowe zachowania i zabawy np. macha rączkami, kiwa się, używa przedmiotów nietypowych do zabawy;
-nie reaguje na swoje imię.
Rodzicu,
Jeżeli zaobserwowałeś u swojego dziecka choć część z wyżej wymienionych sygnałów ostrzegawczych, koniecznie zgłoś się do psychologa. Takie objawy mogą świadczyć o całościowych zaburzeniach rozwoju.
